HORYNIEC ZDRÓJ
Wieś położona nad rz. Radrużką i potokiem Gliniańcem, na skraju Roztocza Wsch., siedziba urzędu gminy. Zmiana nazwy na obecną w 1998 r. Uzdrowisko wykorzystujące złoża wód mineralnych (siarczkowo-wodorowych, wodorowo-węglanowych i wapienno-sodowych zawierających także śladowe ilości innych pierwiastków i emanacje radu) na niewielkim odcinku potoku Glinianiec i największe w Polsce złoża borowiny znajdujące się w pobliskiej Podemszczyźnie.
Wieś wzmiankowana w 1444 r. W XVII w. należała zapewne do majątku Sobieskich (herbu Janina) z Nieborowa (Ukraina). Według miejscowych przekazów w tutejszym zameczku myśliwskim gościł w poł. XVII w. Jan Sobieski, wówczas chorąży wielki koronny, późniejszy król Polski. W 1661 r. zatrzymała się tu także Maria Kazimiera de la Grandę d’Arquien – wówczas żona Jana Zamoyskiego, późniejsza królowa Marysieńka. W 1672 r. w pobliżu Horyńca Jan Sobieski już jako hetman wielki koronny rozbił jeden z czambułów tatarskich. W XVIII i na pocz. XIX w. wieś należała do Stadnickich. Po 1815 r. przeszła na własność księcia Aleksandra Ponińskiego, później jego spadkobierców. W końcu XIX w. powstał w Horyńcu pierwszy zakład przyrodoleczniczy wykorzystujący miejscowe źródła mineralne. Duży wpływ na pomyślny rozwój uzdrowiska miało uruchomienie w 1884 r. linii kolejowej z Jarosława do Sokala. Na przeł. l. 1918 i 1919 miały tu miejsce zacięte walki polsko–ukraińskie. Wieś kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Najbardziej ciężkie walki rozegrały się 24 grudnia 1918 r. Poległo wtedy 12 żołnierzy polskich. Od 1920 r. wieś stanowiła własność Karłowskich. 15-16 września 1939 r. boje z Niemcami toczyła 21 DP Górska pod dow. gen. bryg. Józefa Kustronia. Od października 1939 do czerwca 1941 r. Horyniec był pod okupacją radziecką. Zbudowano wtedy koszary dla kadry oficerskiej Armii Czerwonej i na zach. od Horyńca linię umocnień stałych. W grudniu 1943 r. hitlerowcy zamordowali tu 35 Żydów. W l. 1944-47 wieś była kilkakrotnie atakowana przez oddziały UPA. W 1962 r. zbudowano zakład przyrodoleczniczy, w którym wykorzystuje się miejscowe źródła wód siarczkowych i złoża borowiny. W następnych latach oddano do użytku obiekty sanatoryjne (m.in. w pałacu Ponińskich oraz Centrum Rehabilitacji Rolników „Krus”), urządzony został park zdrojowy, pijalnia wód mineralnych i nowy zakład przyrodoleczniczy. W uzdrowisku leczy się choroby narządów ruchu, reumatyzm i stany zapalne nerwów.
Kościół i klasztor Franciszkanów Konwentualnych, budowle wzniesione w l. 1758-59 w miejscu drewnianych zbudowanych z fundacji Mikołaja Stadnickiego w 1706 r. W jednonawowym kościele paraf. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny znajduje się tablica upamiętniająca pierwsze spotkanie 13 czerwca 1896 r. założyciela albertynów – Adama Chmielowskiego i Marii Jabłońskiej. Maria Jabłońska, później jako siostra Bernardyna była pierwszą przełożoną generalną albertynek, a w 1997 r. została beatyfikowana. Kościół i klasztor wzniesione zostały jako budowla obronna – bardzo grube mury dochodzą do 2,5 m. Otacza je wał ziemny i fosa. Dawna klasycystyczna murowana cerkiew greckokatolicka Narodzenia Najświętszej Marii Panny zbudowana została w 1818 r. z fundacji Stadnickich (ich herb Szreniawa umieszczony jest nad wejściem), zamieniona po II wojnie światowej na filialny kościół rzymskokatolicki i znacznie rozbudowana. Pałac Ponińskich wzniesiony w 1843 r. z wykorzystaniem w części parterowej wcześniejszej budowli pochodzącej zapewne z XVII w., być może zameczku myśliwskiego Sobieskich. Rozbudowany w l. 1905-12 wg proj. Teodora Talowskiego. Piętrowa budowla murowana z cegły i dużych ciosów kamiennych nakryta jest dachem dwuspadowym z facjatkami i umieszczoną z prawej strony okrągłą wieżyczką. Ma rzut wydłużonego prostokąta. Bryła pałacu jest asymetryczna. Elewacja frontowa urozmaicona jest ryzalitami: środkowym, trójkondygnacyjnym z wysuniętym, parterowym, czterokolumnowym portykiem dźwigającym niewielki taras pierwszego piętra, i prawym, wydatniejszym, również trójkondygnacyjnym. Lewa część pałacu jest parterowa. Fasadę zdobią dwa herby: Szreniawa – Stadnickich i Łodzią – Ponińskich. W pałacu Ponińscy zgromadzili potężną bibliotekę i kolekcję dzieł sztuki. Budowle otacza regularny park założony na przeł. XVIII i XIX w. W sąsiedztwie pałacu murowany budynek teatru dworskiego wzniesiony w 1843 r. – obecnie siedziba gminnego ośrodka kultury. Na cmentarzu wojskowym (na pd. od wyznaniowego) pomnik w kształcie kolumny z postacią siedzącego żołnierza wspartego o karabin – wystawiony w 1928 r., w 10 rocznicę odzyskania niepodległości, a upamiętniający żołnierzy polskich poległych w czasie walk z Ukraińcami w 1918 i 1919 r., pomnik poświęcony żołnierzom polskim z 3 DP poległym w walkach z UPA po II wojnie światowej.