GOŁĄB
Wieś w Dolinie Środkowej Wisły. Wzmiankowana w 2 poł. XII w. Wymieniane było wtedy istnienie dwóch drewnianych kościołów paraf. św. Katarzyny i św. Floriana – ufundowanych przez księcia Kazimierza Sprawiedliwego. Proboszczami tutejszych parafii byli m.in. późniejsi biskupi Jan Dantyszek i Stanisław Hozjusz. 16 października 1672 r. została zawiązana przez pospolite ruszenie szlachty konfederacja gołąbska, której głównym hasłami były obrona króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, przeciwstawienie się stronnictwu profrancuskiemu (tzw. malkontentom) i ograniczenie wpływów magnatów. Przeciwnicy tej konfederacji proklamowali konfederację szczebrzeszyńską. W 1673 r. nastąpiło pojednanie stron. W 1716 r. we wsi doszło do koncentracji wojsk Augusta II Mocnego. W 1791 r. stacjonowały tu wojska narodowe.
Gołąb był także w okresie I wojny światowej jednym z miejsc organizacji legionów przez Józefa Piłsudskiego goszczącego w tutejszej plebanii. W l. 1942-43 hitlerowcy urządzili tu obóz pracy dla Żydów. W czasie likwidacji obozu Żydów rozstrzelano.
Kościół paraf, (który objął dwie wcześniejsze parafie) św.św. Floriana i Katarzyny oraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, murowany, jednonawowy, wzniesiony w l. 1628-36, wzmocniony szkarpami w 1720 r., dobudowa wież w 1856 r. Fasada manierystyczna, dwuwieżowa, z okazałym portalem i umieszczoną nad nim tablicą fundacyjną oraz dekorowane szczyty i fryzy typu niderlandzkiego (biały detal na tle czerwieni nie otynkowanych ścian). Wnętrze jednonawowe z głębokimi arkadami umieszczonymi w ścianach bocznych. Sklepienie kolebkowe z lunetami i dekoracją sztukatorską w typie kalisko-lubelskim. Wyposażenie wnętrza późnorenesansowe i manierystyczne, m.in. ambona z XVII w., chrzcielnica z 1598 r., wiszący dwunastoramienny świecznik, 2 konfesjonały i ławy – z 1 poł. XVII w. Prospekt organowy i osiemnastogłosowe organy wykonane zostały w l. 1639-41 w warsztacie lubelskim. W niszach znajdujących się w pomiędzy podwójnymi kolumnami oddzielającymi poszczególne arkady umieszczonych jest 6 figur świętych, przeniesionych z Domku Loretańskiego. W ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej w otoczeniu aniołów, w bocznych umieszczonych przy łuku tęczowym obrazy św. Floriana (w lewym) i św. Katarzyny (w prawym).
Obok kościoła wolno stojący Domek Loretański, murowany, wzniesiony w l. 1636-38, dwukondygnacyjny, z 10 umieszczonymi w zewnętrznych niszach ceramicznymi rzeźbami proroków (kopie, oryginały hipotetycznie wiązane z warsztatem wybitnych artystów gdańskich van den Blocke, a naśladujące dzieła Michała Anioła przechowywane są obecnie w kościele). Przykryty jest dachem ukrytym za wysoką attyką. Wewnątrz zawiera właściwy domek Świętej Rodziny, z cegły, wewnątrz tynkowany i polichromowany, przykryty stropem kolebkowym. Zapewne jest to pierwsza tego typu budowla na ziemiach polskich. Przed kościołem pomnik z 1930 r. wystawiony ku czci bohaterów poległych w 1920 r. w walkach o niepodległość ojczyzny. Tablica pamiątkowa z 1986 r. z popiersiem Stefana Czarnieckiego i przypisywanymi jemu słowami „Nigdy o Rzeczypospolitej nie zwątpił” na budynku szkoły podstawowej jego imienia.