Kumów. Erekcja parafii rzymskokatolickiej we wsi nastąpiła w 1437 r. Obecny kościół paraf. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, wzniesiony w l. 1821-24, zbudowany Z fundacji Wojciecha Skarszewskiego – biskupa lubelskiego, przy letniej rezydencji biskupów lubelskich, rozbudowany w 1907 r. Obiekt murowany, klasycy styczny, jednonawowy, na planie krzyża łacińskiego. Fasada dwukondygnacyjna w formie portyku przyściennego, rozczłonkowana czterema kolumnami jońskimi, zwieńczona trójkątnym szczytem. Wewnątrz na ścianach i stropie polichromia klasycy styczna, miejscami o charakterze iluzjonistycznym wykonana ok. 1824 r. Bogate wyposażenie z XVII i XVIII w. Ołtarz główny i boczne XVIII-wieczne pochodzą z kościoła Reformatów z Chełma. Godne uwagi są barokowa ambona, późnobarokowe organy i chrzcielnica, obrazy i sprzęty z okresu XVII-XIX w. Od frontu kościół flankują dwukondygnacyjne analogiczne budynki: murowane dzwonnica i kostnica usytuowane we frontowych narożach cmentarza kościelnego otoczonego starym murem z klasycystyczną bramą. W dzwonnicy dzwon z 1697 r. Kaplica grobowa Rzewuskich na cmentarzu grzebalnym z XVIII w., murowana, z kryptą miejsce spoczynku Wacława Rzewuskiego hetmana wielkiego koronnego (zm. w 1779 r.). Wewnątrz krucyfiks późnobarokowy z XVIII w. Pozostałości rezydencji letniej biskupów chełmskich w miejscu grodu wzmiankowanego w 1204 r. Od czasów średniowiecznych mieściła się tu rezydencja biskupów łacińskich chełmskich, a następnie w XIX w. lubelskich, zachowana w formie zarysów fundamentu pałacu i resztkami założenia parkowego ze szpalerami grabowymi. Tu w l. 1805-1824 rezydował biskup lubelski Wojciech Skarszewski (1743-1827) – późniejszy prymas Królestwa Polskiego, który organizował powołaną w 1805 r. diecezję lubelską. Wcześniej znany był jako przeciwnik reform, zwolennik rozszerzenia przywilejów Kościoła katolickiego, działacz konfederacji targowickiej w 1792 r. i jedyny z grona biskupów uczestnik sejmu grodzieńskiego w 1793 r. Podczas insurekcji kościuszkowskiej został skazany na karę śmierci (zamienioną na dożywocie, zaniechaną po upadku insurekcji).
ŻMUDŹ
Wieś, siedziba urzędu gminy. Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego wzniesiony ok. 1753 r. jako cerkiew unicka, w l. 1865 -1948 użytkowany jako cerkiew prawosławna. Drewniany, konstrukcji zrębowej, wzmocniony lisicami, oszalowany. Zbudowany na rzucie prostokąta z węższym prezbiterium zamkniętym trój-bocznie i kwadratowym babińcem od frontu. Wszystkie części nakryte odrębnymi daszkami dwuspadowymi. Wnętrze z drewnianym stropem, chór muzyczny wsparty na dwóch kolumienkach drewnianych. Wyposażenie późnobarokowe. W ołtarzach bocznych XVIII-wieczne ikony przedstawiające Matkę Boską z Dzieciątkiem i Chrystusa Pantokratora. Przy kościele dzwonnica z poi. XVIII w. na rzucie kwadratu, drewniana, konstrukcji słupowej, oszalowana, kryta daszkiem namiotowym.
1 km na pd. rez. przyrody „Żmudź”, utworzony w 1980 r. na pow. 5,81 ha, chroniący roślinność stepową na zboczu pagórków kredowych z lnem złocistym (Linum flavum), omanem wąskolistnym (lmda ensifolia) i astrem gawędką (Aster amellus).
2 km na pn. wsch. Klesztów. Wieś w Obniżeniu Dubienki. Kościół paraf. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – d. cerkiew unicka wzniesiona przed 1772 r. z fundacji Węglińskich, od 1865 r. prawosławna, od 1917 r. kościół rzymskokatolicki. Póź-nobarokowy, murowany, jednonawowy, przykryty stromym dachem dwuspadowym. Nad dwuprzęsłową nawą sklepienie kolebkowe z lunetami. Wewnątrz zdobiony bogatą późnobarokową, iluzjonistyczną polichromią o tematyce biblijnej, z 1772 r. pędzla Gabriela Sławińskiego, znanego malarza lwowskiego (częściowo przemalowaną w 1927 r. j. Nad portalem z nawy do kruchty napis kartusz Z sygnaturą malarza i datą 1772. Wyposażenie wnętrza i obrazy późnobarokowe. Obraz św. Łukasza Ewangelisty jest zapewne dziełem G. Sławińskiego. Na uwagę zasługują również drzwi do nawy głównej, spągowe, ze starymi okuciami, zamykane potężną belką wysuwaną ze ściany. Kościół otoczony w czworobok d. cmentarzem kościelnym, dzwonnicą bramną, oszkarpowanym ogrodzeniem murowanym i dwoma budynkami mieszkalnymi (organistówka i przytułek). Dzwonnica bramna pochodzi Z XVIII w. Późnobarokowa, murowana, dwukondygnacyjna, na rzucie prostokąta. Narożniki bramy opilastrowane. Dach stromy Z trójkątnymi szczytami kryty blachą miedzianą. Obok kompleksu kościelnego plebania murowana, parterowa, z XIX w.
5 km na zach. Wólka Leszczańska. We wsi park dworski, zachowana pozostałość rozległego założenia krajobrazowego z 1 poł. XIX w., przy nie istniejącym dworze Poletyłów. Liczne okazy starodrzewu i szpalery grabowe. Zajazd z pocz. XIX w., usytuowany na niewielkim wzniesieniu na planie zbliżonym do litery T. Budowla klasycystyczna, murowana, jednokondygnacyjna z nowszym mieszkalnym poddaszem. Fasada ma trójdzielny podcień arkadowy.