Trzeszczany Pierwsze. Wieś, siedziba urzędu gminy Trzeszczany. We wsi istnienie parafii rzymskokatolickiej wzmiankowane było w 1468 r. Kościół paraf. Trójcy Świętej i Narodzenia Najświętszej Marii Panny, murowany, neogotycki, wzniesiony w l. 1913-23 wg proj. Stefana Szyllera. Wewnątrz pochodzące z poprzedniego kościoła barokowe wyposażenie (m.in. zespół obrazów i prospekt organowy). Obok świątyni klasycyzująca murowana dzwonnica z pocz. XIX w. Murowany klasycy styczny pałac z 1 poł. XIX w., rozbudowany i przebudowany na przeł. XIX i XX w. W sąsiedztwie murowane, wzniesione na pocz. XIX w. oficyna, stajnia i spichlerz. Park krajobrazowy Z przeł. XIX i XX w. wg proj. Stefana Celichowskiego z częściowo zachowanymi alejami i szpalerami. W parku także 2 okazy jesionu wyniosłego o obw. pnia 600 i 462 cm oraz dąb szypułkowy o obw. pnia 432 cm. Na cmentarzu 2 murowane kaplice grobowe: Tuszowskich z pocz. XX w. i Bielskich z 1926 r. oraz zbiorowa mogiła 47 żołnierzy polskich poległych w walkach z bolszewicką Armią Konną Siemiona Budionnego w 1920 r.
MONIATYCZE
We wsi parafia rzymskokatolicka wzmiankowana była już w 1472 r. Obecny kościół paraf. św. św. Apostołów Piotra i Pawła, drewniany, konstrukcji zrębowej, wzniesiony w 1870 r. wg proj. Waleriana Pliszczyńskiego. Wewnątrz w ołtarzu głównym barokowe rzeźby św.św. Anny i Joachima. Obok drewniana dzwonnica współczesna kościołowi i 2 plebanie: murowana z l. 1914-18 i drewniana (dawna, obecnie budynek mieszkalny) z końca XIX w. Przy kościele znajduje się cmentarz rzymskokatolicki, d. także greckokatolicki, na którym pochowanych jest m.in. 16 żołnierzy polskich zamordowanych przez bolszewików we wrześniu 1920 r.
Skrzyżowanie dróg. 3 km na wsch. od skrzyżowania dróg – Dziekanów. Wieś na terenie Grzędy Horodelskiej. Pierwotna nazwa wsi – Diakonów. W Dziekanowie w XVIII w. istniała cerkiew greckokatolicka, zamieniona w 1875 r. na prawosławną, rozebrana w 1938 r. Zachował się przycerkiewny cmentarz prawosławny, d. greckokatolicki. Na nim m.in. wykonany w 1851 r. grobowiec rodziny Grotthusów, dziedzicznych prezesów Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego. Grotthusowie pochowani są także na innym cmentarzu w Dziekanowie – rzymskokatolickim, d. prawosławnym i greckokatolickim, położonym w pd. części wsi. Siedziba Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego powołanego w 1816 r. przez Stanisława Staszica, ówczesnego właściciela Hrubieszowa, działacza na rzecz rozwoju gospodarczego ziem polskich, w tym także rolnictwa opartego tu na urodzajnych czarnoziemach.
Ruiny dworu z 1816 r., zniszczonego w 1915 r. Drewniana rządcówka i murowana kuźnia wzniesione po 1816 r. – obecnie siedziba Muzeum Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego powołanego w 1984 r., na której tablica upamiętniająca Towarzystwo wmurowana w 1966 r. Przed muzeum popiersie Stanisława Staszica z 1984 r. Drewniany d. dom prezesa z 1923 r. i park z pocz. XX w.