OSIEK
Miasto (ok. 2000 mieszk.), siedziba urzędu gminy. Wieś istniejąca już w pocz. XI w., wzmiankowana w 1020 r. W XIII w. znany jako gród książęcy i osada targowa na szlaku handlowym. Prawa miejskie nadane ok. 1430 r. Wielokrotnie niszczone pożarami i w czasie ostatnich wojen. W 1869 r. utraciło prawa miejskie, zostały przywrócone w 1994 r. W 1993 r. zakończono tu budowę kopalni siarki przygotowanej do wydobycia metodą podziemnego wytopu 0,8 min ton siarki rocznie, jednak ze względów ekonomicznych i ekologicznych nie została uruchomiona. Z Osieku pochodził znany botanik w XIX w. Antoni Pituliński. Aleksander Fredro umieścił tu akcję komedii „Gwałtu, co się dzieje”. Układ urbanistyczny ukształtowany od 1253 r. do 2 poł. XIX w. Kościół paraf. św. Stanisława Biskupa, murowany, wzniesiony w 1852 r„ przebudowany w l. 1896-97. Wewnątrz w późnorenesansowym ołtarzu głównym późnogotycka rzeźba Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii z końca XV w. Na cmentarzu paraf, zbiorowa mogiła żołnierzy armii „Kraków” poległych w walce z niemieckimi oddziałami pancernymi we wrześniu 1939 r.
14 km na pn. zach. Strzegom. We wsi kościół paraf. Matki Boskiej Bolesnej i św. Andrzeja Apostoła, drewniany, wzniesiony na przeł. XVI i XVII w., przebudowany (wydłużony) ok. 1925 r. Ściany prezbiterium pokryte boazerią późnorenesansową z pocz. XVII w. Ołtarz główny późnorenesansowy z pocz. XVII w., z Pietą. Drewniane dzwonnica i plebania z pocz. XX w.
NIEKRASOW
We wsi kościół paraf. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, drewniany, wzniesiony przed 1661 r„ przebudowany w 1 poł. XIX w., trójnawowy. Wewnątrz trzy późnobarokowe ołtarze. W ołtarzu głównym obraz Najświętszej Marii Panny z przel. XVII i XVIII w. z układem kompozycyjnym stwarzającym wrażenie, że oczy Matki Boskiej i Jezusa patrzą zawsze w kierunku spoglądających, niezależnie od miejsca, gdzie stoją. Polichromia prof. Jana Budzo-wskiego. Drewniana dzwonnica z XVIII w. Na cmentarzu grób Adama Bienia (Osala). Zbiorowe mogiły żołnierzy z II wojny światowej oraz 76 mieszkańców wsi Strużki spalonej w czerwcu 1943 r. przez Niemców. Pomnik z 1931 r. z nazwiskami poległych w l. 1918-20 podczas walk pod wodzą Józefa Piłsudskiego.
TRZCIANKA
Na skraju wsi 9 stycznia 1943 r. zginął tu w walce z hitlerowcami Władysław Jasiński – legendarny dowódca oddziału partyzanckiego „Jędrusie” (patrz: Sulisławice). Wraz z nim polegli „Antek” i „Polikier”. Miejsce śmierci upamiętnia pomnik z 1973 r.
OSALA
We wsi urodził się i spędził ostatnie lata życia Adam Bień (1899-1998). Zamożne gospodarstwo rodziców pozwoliło na wykształcenie, najpierw skończył gimnazjum w Sandomierzu, później prawo na Uniwersytecie Warszawskim i został sędzią Sądu Okręgowego w Warszawie. Walczył jako ochotnik w wojnie 1920 r. W l. 1925-30 był prezesem Związku Teatrów Ludowych, współorganizował Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” (w 1928 był wiceprezesem, a w I. 1929-31 prezesem Zarządu Głównego). W okresie okupacji był we władzach Stronnictwa Ludowego „Roch”. Od maja 1943 r. pierwszym zastępcą delegata rządu londyńskiego na kraj, a rok później został członkiem Krajowej Rady Ministrów. 28 marca 1945 r. podstępnie aresztowany przez NKWD w Pruszkowie i wywieziony do Moskwy. Po „procesie szesnastu” w Moskwie został skazany na pięć lat więzienia. Do kraju powrócił w 1949 r. Nie nawiązał współpracy z władzami PRL i nie kontynuował działalności w ruchu ludowym. Pracował jako tłumacz książek z języka rosyjskiego, niemieckiego i francuskiego. W l. 1953-74 był adwokatem w Przasnyszu. Później jako emeryt powrócił do Osali, gdzie zajął się pisarstwem. W 1994 r. otrzymał Order Orła Białego, najwyższe polskie odznaczenie państwowe. W 1997 r. przekazał Bibliotece Jagiellońskiej dokumenty dotyczące Delegatury Rządu na Kraj, od czasu wojny ukryte w Milanówku pod Warszawą. Napisał kilka książek: „Bóg wysoko – dom daleko”, „Bóg jest wyżej, dom jest dalej”, „Bóg wyżej – dom dalej”, „Listy z Łubianki”. Został pochowany na cmentarzu w pobliskim Niekrasowie. W d. jego domu mieści się prywatna galeria obrazów Małgorzaty Sianoszek.
Pomnik z 1973 r. poświęcony poległemu w pobliskiej Trzciance Władysławowi Jasińskiemu „Jędrusiowi” i innym poległym w walce z hitlerowskim okupantem.
Skrzyżowanie dróg. 2 km na pd. od skrzyżowania dróg – Tursko Wielkie.
Miejsce bitwy polsko-tatarskiej w 1241 r. Po zdobyciu Sandomierza Tatarzy pod wodzą Batu-chana planowali zdobyć Połaniec i założyli tu obóz, na który uderzyli Polacy pod wodzą Włodzimierza – wojewody krakowskiego. Początkowe zwycięstwo po kontrataku Tatarów zakończyło się klęską Polaków. Była to pierwsza bitwa w otwartym polu rycerstwa polskiego z Tatarami. W bitwie zginął m.in. rycerz Michał Przedwojowicz. We wsi wzniesienie zw. Zamczyskiem oraz gród wczesnośredniowieczny.
Na zach. od wsi rez. przyrody „Zamczysko Turskie” – utworzony w 1979 r. na pow. 2,45 ha, chroniący starodrzew lipowy (lipa szerokolistna z domieszką wiązu szypułkowego i buka zwyczajnego). Osobliwością florystyczną jest występowanie tu tomki wonnej.