Trasa Góra Puławska – Janowiec

Góra Puławska. Wieś w Dolinie Środkowej Wisły. Znaleziono tu na stromym brzegu Wisły ślady paleolitycznego obozowiska otwartego sprzed 30000 lat. Wśród znalezisk były ślady ognisk i narzędzia krzemienne. W 1246 r. miejsce bitwy wojsk księcia mazowieckiego Konrada I z wojskami księcia krakowskiego i sandomierskiego Bolesława Wstydliwego. Kościół paraf. św. Wojciecha, murowany, wzniesiony w 1781 r. wg proj. Jana Kotelnickiego. Obok murowana dzwonnica z 1781 r. Proboszczami parafii byli tu m.in. pisarze Grzegorz Piramowicz i Franciszek Zabłocki.

4 km na pn. zach. Bronowice. Stąd pochodziła Ewa Szelburg-Zarembina (1899-1986) – pisarka dla dzieci, inicjatorka budowy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. We wsi park krajobrazowy z pocz. XIX w., przekształcony w 1908 r. wg proj. Stanisława Celichowskiego.

13 km na pd. zach. Janowiec. Wieś na lewym brzegu Wisły, na skraju Małopolskiego Przełomu Wisły, siedziba urzędu gminy. Jako siedziba parafii pod nazwą Syrokomla wymieniana w 1325 r. Rozwój w XIV w. po uruchomieniu tu przeprawy przez Wisłą. Prawa miejskie od 1537 r. do 2 poł. XVII w. W 1660 r. w Janowcu została zawarta krótkotrwała ugoda pomiędzy królem Zygmuntem III Wazą a przywódcami rokoszu sandomierskiego – M. Zebrzydowskim i J. Radziwiłłem. W 1906 r. ruiny zamku odwiedził malarz Władysław Ślewiński, który utrwalił na płótnie tutejsze krajobrazy. W 1940 r. miejsce bitwy oddziału partyzanckiego Korpusu Obrońców Polski z żandarmerią hitlerowską. W 1941 r. wieś została spacyfikowana, a jej 210 mieszkańców wymordowano. Po wojnie odbudowana, w miejsce drewnianych domów postawiono murowane z miejscowego wapienia. Dawna duża rezydencja o dwu dziedzińcach wzniesiona na wysokiej skarpie wiślanej przed 1537 r. dla Firlejów (z tego okresu wieża bramna), następnie od końca XVI w. własność Tarłów, z kolei do 1783 r. Lubomirskich. Przebudowana przed 1600 r. w stylu późnorenesansowo-manierystycznym, zapewne wg proj. Santi Gucciego, i w 1 poł. XVII w. w stylu wczesnego baroku. Zniszczona w czasie najazdu szwedzkiego w 1656 r., następnie odbudowana w baroku wg proj. Tylmana z Gameren i przebudowana w 1 poł. XVIII w. Na pocz. XIX w. popadła w postępującą ruinę, w l. 1927-75 właścicielem był inż. Leon Kozłowski, jedyny prywatny właściciel zamku w okresie Polski Ludowej. Obecnie trwają prace restauracyjne na zamku, a kilka pomieszczeń na parterze prezentuje ekspozycję historyczną dotyczącą Janowca. W latach świetności w zamku było 98 pokoi i 7 wielkich sal, dwa dziedzińce, kaplica oraz pałac z krużgankami. W odbudowanym Domu Północnym są pokoje gościnne i sale muzealne. Wieża Zachodnia, nazwana wieżą Franciszki Krasińskiej, upamiętnia potajemny ślub hrabianki z księciem kurlandzkim Karolem, synem Augusta III Sasa. Z zamkiem związanych jest wiele legend.

Na zamku w Janowcu można spotkać „Czarną Damę”. Jest nią księżniczka Helena, córka właściciela Janowca, Lubomirskiego, która zakochała się w poddanym ojca, a nie chcąc Zgodnie z decyzją rodziców wyrzec się miłości, została zamknięta w wieży. Po kilku miesiącach, widząc, że rodzice nie zmienią zdania, wyskoczyła na dziedziniec. Pochowana w czarnej balowej sukni najpierw w Kazimierzu Dolnym została wkrótce przeniesiona do kościoła w Janowcu, gdyż jej duch nadal pojawiał się na zamku. Przenosiny tego nie zmieniły. Inna legenda związana jest z królem Zygmuntem Starym, dla którego Piotr Firlej szykował wielką ucztę. Przygotowaniami kierował cudzoziemski kucharz, który gnębił kucharczyków. Ci postanowili się go pozbyć, i rankiem znaleziono kucharza… upieczonego na rożnie. Sprawcy uniknęli kary, gdyż musieli dokończyć przygotowania do uczty.

Kościół paraf. św. Małgorzaty, murowany wzniesiony w l. 1537–59 z wykorzystaniem reliktów wcześniejszej świątyni z poi. XIV w., przebudowany w l. 1585-1600 zapewne wg proj. Santi Gucciego, ponownie przebudowany w l. 1610-15. Na kolebkowym sklepieniu renesansowa siatka stiukowa. Wewnątrz piętrowy manierystyczny nagrobek Andrzeja i Barbary Firlejów z ok. 1587 r., wykonany przez Santi Gucciego. Postacie umieszczone są w nienaturalnym układzie sprawiającym wrażenie zsuwania, otoczone dekoracją ornamentalną oraz herbami. Andrzej odziany jest w zbroję rycerską z elementami uzbrojenia, natomiast Barbara jest w długiej renesansowej sukni z czepcem na głowie, oboje wsparci na prawym ramieniu. Płyta pamiątkowa Z XVIII w. z portretem Mikołaja Junoszy Piaskowskiego, pierwowzór postaci Starosty Gadulskiego z komedii „Powrót posła” J. U. Niemcewicza. Obraz Franciszka Smuglewicza „Wskrzeszenie Piotrawina ”. Renesansowa kamienna chrzcielnica z warsztatu Santi Gucciego z 1598 r. W ołtarzu bocznym Chrystus na krzyżu, z XVII w.

Przy bocznym wejściu tablice upamiętniające 25 mieszkańców wsi poległych w wojnie 1920 r. oraz mieszkańców wsi – ofiary II wojny światowej. Ogrodzenie kościoła murowane z 3 bramkami Z ok. 1600 r. W sąsiedztwie murowana plebania z 1614 r. (przebudowana gruntownie). Na placu przed kościołem tablica z cytatem z wiersza M. Jastruna, upamiętniająca mieszkańców Janowca – ofiary II wojny światowej.

Pozostałości fundamentów kościoła szpitalnego św. Cecylii (ul. Radomska), murowanego, wzniesionego w l. 1610-13, rozebranego w 1902 r. Obok budynek szpitala – tzw. Wikarówka- z 1 poł. XVII w., zniszczonego w l. 1944-45, później częściowo odbudowanego.

Budowle należące do oddziału Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym: zamek, dwór drewniany, stodoła i dwa spichlerze. Dwór drewniany wzniesiony w l. 1760-70 we wsi Moniaki (gm. Urzędów), przebudowany w końcu XIX w., przeniesiony na obecne miejsce w l. 1979-84, mieści na parterze muzeum wnętrz domu ziemiańskiego z sienią, jadalnią, salonem, pokojem pani domu, biblioteką i gabinetem pana domu. W wyposażeniu wiele wartościowych obrazów, m.in. zespół pejzaży Stanisława Czajkowskiego, portret „Myśliwego” pędzla Włodzimierza Bartoszewicza i portret Tadeusza Dąbrowskiego dzieło Antoniego Michalaka. Drewniana stodoła z 2 poł. XIX w. z d. wsi Wylągi (obecnie włączona do Kazimierza Dolnego), przeniesiona na obecne miejsce w 1978 r. Drewniany spichlerz Z końca XIX w. przeniesiony na obecne miejsce w 1979 r. z Kurowa. Drewniany spichlerz Z przeł. XVIII i XIX w., ze wsi Podlodów (gm. Ułęż), ustawiony tu w 1991 r., mieści wystawę etnograficzną związaną z Powiślem. Przy dworze ogród i park. W pobliskich Janowicach w 1998 r. na rz. Plewce utworzono zbiornik retencyjny o pow. 18 ha.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *