OTMUCHÓW
Miasto (ok. 5500 mieszk., 210 m n.p.m.) nad Nysą Kłodzką. Ośrodek turystyczny. Zakłady przemysłu spożywczego (browar, cukrownia, zakłady cukiernicze), Fabryka Wyrobów Metalowych. Urząd Miasta i Gminy.
Osada przygrodowa powstała u podnóża grodu kasztelańskiego znanego już w poł. XII w. Wspomina o nim bulla papieska z 1155, informująca o przekazaniu grodu wraz z ziemią nyską biskupom wrocławskim. W wyniku ugody zawartej po długotrwałych walkach między biskupem Tomaszem II a księciem Henrykiem IV Probusem biskupstwo wrocławskie uzyskało w 1287 pełnię władzy nad księstwem nysko-otmuchowskim. Zapewne w XIII w. osada otrzymała lokację na prawie polskim; zamienił je biskup Wacław z Pogorzeli na korzystniejsze prawo flamandzkie. W 1495 biskup Jan IV Roth polecił mieszkańcom księstwa biskupiego nauczyć się języka niemieckiego pod groźbą wypędzenia. W poł. XV w. miasto otrzymało mury miejskie, które przetrwały do 1875. Po sekularyzacji księstwa w 1820 król Fryderyk II podarował miasto wraz z zamkiem ministrowi Wilhelmowi Humboldtowi. W 1874 Otmuchów otrzymał połączenie kolejowe z Nysą i Kłodzkiem, a w 1893 ze Złotym Stokiem. Pierwszy większy zakład powstał tu w 1881 (cukrownia). W XX w. (1926-33) rozpoczęto budowę tamy i elektrowni na rzece Nysie Kłodzkiej oraz zbiornika retencyjnego o pow. 23 km2 i poj. 135 mln m3.
8 V 1945 miasto zajęte zostało przez Armię Czerwoną.
Ze średniowiecznego systemu obronnego Otmuchowa ocalała tylko jedna z trzech wież bramnych, wieża bramy Nyskiej, zwana Wróblą. Jak cały system, wieża Wróbla pochodzi z XIV w. Gotycka wieża w okresie renesansu otrzymała dekoracyjną attykę (1566). Mury miejskie wzniesione w XIV w., rozebrane zostały na pocz. XIX w. podobnie jak część zamku biskupiego.
Zamek otmuchowski usytuowany na wzgórzu (246 m) w swym pierwotnym założeniu zlokalizowany został w miejscu XII-wiecznego grodu kasztelańskiego.
Pierwszy zamek wzniesiono w miejsce zniszczonego przez Tatarów grodu. W tymże stuleciu podczas walk między księciem wrocławskim Henrykiem IV Probusem a biskupem wrocławskim Tomaszem I zamek został zajęty i zniszczony przez wojsko Henryka. Po kolejnej odbudowie zdobyty i zdewastowany przez wojska husyckie. Powrócił do biskupów wrocławskich w 1444. Odbudowany i ufortyfikowany w l. 1484-85, a w następnych dziedziniec zamkowy został obudowany z trzech stron. Z tego okresu pochodzi sgraffitowa dekoracja elewacji. W 1638 wybudowane zostały zewnętrzne schody z parterową loggią. Biskupem był wówczas Karol Ferdynand Waza, syn króla polskiego. Osiem lat później zamek zajęli Szwedzi, a 100 lat później Prusacy. Po sekularyzacji państwa biskupiego zamek przypadł (1820) Wilhelmowi von Humboldtowi, który polecił rozebrać skrzydło zachodnie.
W l. 1923-35 zamek przystosowano do potrzeb turystyki. Dziś mieści się tam dom wypoczynkowy. We wnętrzu zachowały się fragmenty dawnego wystroju, m.in. XVII-wieczne belkowania, kasetony i polichromia. W zamku izba pamiątek. Obok, w miejscu rozebranych skrzydeł i fortyfikacji, park krajobrazowy, łączący się ze starym parkiem zamkowym, leżącym u jego stóp z pięknymi okazami dębów. W parku (ul. Parkowa) d. barokowy biskupi pałacyk myśliwski wykonany w l. 1703-04 wg proj. Michała Kleina (ur. w 1660 na Węgrzech, zm. w 1735 w Nysie). Dziś mieści się tutaj Dom Kultury. Drugi z barokowych pałacyków biskupich w parku zamkowym, od ul. Mickiewicza, zbudowany w l. 1706-07 przez M. Kleina. W latach dwudziestych XX w. przystosowany na użytek szkoły, dziś żłobek. Przy pl. Kościelnym jedna z najpiękniejszych świątyń należących do grupy kościołów emporowo-bazylikowych. Wzniesiona w l. 1691-93 przez arch. Jana Piotra Dobiera w miejscu rozebranej kolegiaty gotyckiej. Fundatorem dwuwieżowego kościoła św. św. Mikołaja i Franciszka Ksawerego (misjonarza jezuickiego w Indiach i Japonii) byli m.in. biskup Franciszek Ludwik – szwagier cesarza Leopolda I. Świątynię restaurowano w 1884.