Historia Białegostoku
Początkowa nazwa osady wzięła się od przepływającej przez nią rzeki. Po staropolsku Białymstokiem nazywano czystą, bystrą rzekę. Tak niepozorna dziś rzeka Biała, najczęściej zwana Białką, przepływająca przez centrum miasta, nadała jej nazwę. Według legend nad strumieniem, gdzie niegdyś odpoczywał po polowaniu wielki książę litewski Gedymin wybudowano dwór, a potem wieś o nazwie Biały Stok. Jednak jedyne co jest wiadome z tego okresu to, że w latach 1437-1450 król Polski Kazimierz Jagiellończyk ziemie te nadał Jakubowi Raczce Tabutowiczowi herbu Łabędź, potomkowi zasłużonego bojara żmudzkiego Klausucia.
Dwór nad rzeką Białystok, a następnie folwark Białystok powstał na przełomie XV i XVI wieku, kiedy właścicielem ziem został Mikołaj Michnowicz Raczkowicz. Jako pisarz w kancelarii wielkiego księcia Aleksandra i jednocześnie marszałek litewski posiadał niezbędne fundusze do zasiedlenia tych terenów. Właśnie z jego czasów pochodzi pierwsza dotychczas znana wzmianka źródłowa o dobrach Białystok. Po śmierci Raczkowicza Białystok przeszedł w ręce rodziny Wiesiołowskich. Piotr Wiesiołowski herbu Ogończyk zwany był przez ówczesną ludność baronem na Białymstoku. Jego syn, Piotr, właściciel Białegostoku w późniejszych latach, był najbardziej zasłużonym dla miasta gospodarzem. Powiększył dobra o nowe wsie, folwark oraz zamek. W 1615 roku, po dwóch latach piastowania godności Marszałka Wielkiego, zainicjował i sfinansował budowę kościoła barokowego, obecnej kaplicy przy kościele Farnym.
Następnie w 1659 roku Stefan Czarniecki otrzymał spustoszony w czasie potopu szwedzkiego Białystok, wraz ze starostwem Tykocin, jako nagrodę za zasługi wojenne. Czarniecki przekazał prawa do tych ziem swojej córce, Katarzynie. Córka Czarnieckiego od 1654 r. była żoną Jana Klemensa Branickiego.
To właśnie z osobą Jana Kazimierza vel Klemensa, prawnuka Czarnieckiego, wiążą się najlepsze pod względem rozwoju lata miasta. Jan Klemens II Branicki rządził dobrami białostockimi od roku 1709 do śmierci. Sprawował on najwyższe urzędy w państwie. Oznacza to, iż był hetmanem wielkim koronnym, kasztelanem krakowskim, pierwszym świeckim senatorem Rzeczpospolitej i wreszcie kontrkandydatem Stanisława Augusta Poniatowskiego do tronu polskiego. Zdarzało się, że sam opracowywał instruktaże dla miasta, uzgadniał z budowniczymi projekty, by uwzględniały jego życzenia i gusty. Każdy drobiazg był dobrze przemyślany i urzekał pięknem. Hetman Branicki ufundował między innymi szpital, cekhauz i utrzymywał Wojskową Szkołę Inżynierii i Budownictwa, która kształciła oficerów oraz Szkołę Akuszerii. Jego żona Izabela Branicka z Potockich ufundowała w 1773 r. Szkołę Akademicką oraz bursę.
Dzięki J. K. Branickiemu pałac ma tak piękny kształt i wykończenie. Tak jak i pałacowi Branicki nadał ostateczny kształt zespołowi parkowo-ogrodowemu, zwanemu już od XVIII wieku Wersalem Podlaskim. Dzięki jego staraniom Białystok w 1749 r. otrzymał przywilej miejski na prawie magdeburskim nadany przez króla Augusta III Sasa. Było to tylko formalne potwierdzeni stanu faktycznego, bowiem Białystok od co najmniej półwiecza pełnił rolę ośrodka miejskiego.
Branicki roztoczył mecenat nad wieloma artystami i naukowcami, którzy licznie przybywali do Białegostoku. Dzięki czemu zyskał on renomę ważnego ośrodka kulturalnego. W późniejszych latach działał tutaj teatr dworski, w którym to występowały największe gwiazdy operowe ówczesnych czasów. Niestety pożar w 1753 roku spustoszył miasto i władze rozpoczęły jego przebudowę według planu architektonicznego, opartego na wzorach francuskich i saskich. Z tamtego kresu przetrwał między innymi Ratusz Miejski. Przepych rezydencji doskonale odzwierciedlał niespełnione ambicje ostatniego z Branickich.
Białystok powoli zaczął nabierać znaczenia jako ośrodek przemysłu włókienniczego. Miasto otrzymało wtedy potoczną nazwę Manchester Północy. Na dalszy rozwój miasta wpłynęło otwarcie w 1862 roku linii kolei warszawsko – petersburskiej. W tym okresie liczba ludności drastycznie wzrosła, gdyż do miasta ściągali Rosjanie, Żydzi i Niemcy. Było to jedną z przyczyn powstania języka Esperanto stworzonego przez mieszkańca Białegostoku, Ludwika Zamenhofa.
Po wybuchu I wojny światowej Białystok, pomimo iż został stolicą nowo utworzonego województwa i że nadal był ważnym węzłem komunikacyjnym dróg wiodących z południa na północ i ze wschodu na zachód, to nie spełniał już roli ośrodka oświaty i kultury promieniującego na cały region.
Druga wojna światowa nie oszczędziła Białegostoku. Wycofujące się armie niemieckie i napływające radzieckie wyniszczyły to miasto doszczętnie.
Powojenny Białystok liczył jedynie około 40 tysięcy osób. Do zajętego przez Rosję miasta powracało życie. Białystok zaczął się podnosić ze zniszczeń. Powstały nowe osiedla oraz arterie komunikacyjne, odrestaurowano zabytki, odtworzono przemysł włókienniczy, rozwinął się przemysł spożywczy, budowlany, szklarski, drzewny, metalowy i elektroniczny.
Współcześnie Białystok jest znaczącym ośrodkiem nauki, kultury i przemysłu. Miasto liczy obecnie około 300 tysięcy mieszkańców.