DOROHUSK
Wieś nadbużańska, przy granicy polsko-ukraińskiej (międzynarodowe przejście graniczne drogowe i kolejowe) na terenie Obniżenia Dubienki. Siedziba urzędu gminy.
We wczesnym średniowieczu miejsce przeprawy przez Bug na szlaku handlowym z Mazowsza na Ruś, przy którym rozwinęła się osada z przystanią. Wtedy osada należała do Grodów Czerwieńskich, które w XI-XIII były w składzie Rusi. Od 1366 r. został włączony do Korony. W XV w. był własnością Rekutowiczów. W XVI w. ówcześni właściciele Orzechowscy wznieśli tu zamek. W Dorohusku urodził się Paweł Orzechowski (ok. 1550-1612), arianin, zaufany stronnik i współpracownik kanclerza Jana Zamoyskiego, znany antymagnacki poseł sejmowy, późniejszy właściciel zamku w Krupem k. Krasnegostawu. Dorohusk został dotkliwie zniszczony w 1648 r. przez wojska kozackie Bohdana Chmielnickiego i w 1656 r. przez wojska szwedzkie. W 2 poł. XVII w. stał się własnością Gołuchowskich, a w XVIII i XIX w. Suchodolskich.
W 1750 r. w sąsiedztwie wsi zostało lokowane miasto, wzniesiona rezydencja pałacowa (zapewne w miejscu wzgórza zamkowego, być może z częściowym wykorzystaniem murów ufundowanej przez Orzechowskich kaplicy ariańskiej z XVI-XVII w.), zbudowany został kościół rzymskokatolicki (1752 r.) i szpital-przytułek. W 1782 r. z inicjatywy Komisji Edukacji Narodowej powstała szkoła elementarna, zw. famą.
W poł. lipca 1792 r. podczas wojny polsko-rosyjskiej oddział polski pod dow. mjr. Kozickiego ze składu korpusu wojsk gen. mjr. Tadeusza Kościuszki bronił przeprawy przez Bug przed nacierającymi wojskami rosyjskimi pod dow. gen. M. Kachowskiego. Miasto uległo wtedy dużym zniszczeniom. Od 1795 r. weszło w skład zaboru austriackiego, od 1809 r. należało do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 r. do Królestwa Polskiego.
W 1831 r. przez Bug w rejonie Dorohuska przeprawił się ze swoim oddziałem płk Karol Różycki, by później uderzyć na Rosjan pod Uchaniami. W styczniu 1863 r. przez Dorohusk przechodził oddział powstańczy z Dubienki pod dow. Mikołaja Nieczaja. Po powstaniu styczniowym nastąpiła utrata praw miejskich.
Po 1864 r. w okolicach Dorohuska zapoczątkowane zostało osadnictwo niemieckie. Osadnicy zakładali tzw. kolonie. W 1877 r. przez Dorohusk poprowadzona została linia kolejowa łącząca Warszawę i Kowel. Przyczyniła się do ożywienia gospodarczego, zwłaszcza handlu. W 1905 r. miał miejsce w pobliskich folwarkach strajk pracowników rolnych. Po tzw. ukazie tolerancyjnym wydanym w 1905 r. wzniesiony został kościół rzymskokatolicki, a dawni unici przymuszeni po 1875 r. do prawosławia przechodzili na katolicyzm.
W 1907 r. bojówka PPS rekrutująca się z robotników huty szkła w Rudzie-Opalin zaatakowała stację kolejową w Dorohusku. Aresztowano 24 jej uczestników. W 1912 r. po wyodrębnieniu z Królestwa Polskiego guberni chełmskiej, w celu szybkiej jej rusyfikacji, włączony do niej został Dorohusk.
W czasie I wojny światowej w 1915 r. wraz z wycofującymi się na wschód wojskami rosyjskimi w głąb Rosji ewakuowała się znaczna część ludności prawosławnej. W l. 1915-18 Dorohusk był pod okupacją austriacką. W 1920 r. podczas działań wojennych zrujnowany został pałac. W okresie międzywojennym nowymi właścicielami Dorohuska byli książęta Druccy-Lubeccy.
W poł. września 1939 r. w Dorohusku powstał punkt zborny rozbitej wcześniej polskiej armii „Prusy”, którym dowodził płk Stanisław Kunstler. Z przybyłych żołnierzy utworzona została 19 brygada piechoty podległa nowo powołanemu Frontowi Północnemu (dowódca frontu gen. dyw. Stefan Dąb-Biernacki). Od 26 września do 9 października 1939 r. Dorohusk był pod okupacją radziecką, a następnie pod okupacją niemiecką. Utworzony został tu obóz pracy dla Żydów, którzy w 1941 r. zostali wywiezieni do obozu zagłady w Sobiborze.
Po 1940 r. w okolicach Dorohuska miejsce potomków niemieckich osadników z 2 poł. XIX w. skierowanych do centralnej Polski zajęli Polacy, przesiedleni tu z terenów Wielkopolski. 20 lipca 1944 r. oddziały radzieckie z I Frontu Białoruskiego i polskie z 1 Armii WP sforsowały Bug i następnego dnia zajęły wieś. Obecnie Dorohusk znany jest z pobliskiego przejścia granicznego drogowego i kolejowego pomiędzy Polską a Ukrainą (Nowe Okopy).
Kościół rzymskokatolicki paraf. Matki Boskiej i św. Jana Nepomucena wzniesiony w l. 1907-09, neogotycki, jednowieżowy, trójnawowy. Wewnątrz w bocznym ołtarzu cieszący się dawniej lokalnym kultem obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w. Powstał w miejscu d. kaplicy dworskiej Suchodolskich z pocz. XVIII w., w 1752 r. przebudowanej na kościół szpitalny – drewniany z murowanym prezbiterium, od 1768 r. parafialny, rozebranej w 1818 r.
Pałac Suchodolskich z XVIII w. zbudował dziedzic Dorohuska, Michał Maurycy Suchodolski, na wysokiej skarpie nadbużańskiej. Późnobarokowy, zniszczony w 1920 r., ostatnio starannie odbudowywany i restaurowany. Wnętrze dwutraktowe z obszerną sienią i ośmiobocznym salonem na osi. Zewnętrzne elewacje mają podziały pilastrowo-lizenowe i profilowany gzyms wieńczący; nakryty dachem łamanym (polskim) z powiekami. W czasie okupacji mieścił się tu wojskowy szpital niemiecki, po wyzwoleniu szkoła. Obecnie część pomieszczeń zajmuje biblioteka gminna. Przy pałacu pozostałości XVIII-wiecznego parku z klasycystycznymi nagrobkami kamiennymi rodziny Suchodolskich i aleją łącząca pałac z d. kaplicą. Pomnik (w sąsiedztwie stacji PKP) upamiętniający wyzwolenie 21 lipca 1944 r. spod okupacji niemieckiej Dorohuska, jako pierwszego skrawka Polski w powojennych granicach. W miejscu d. cerkwi prawosławnej, na terenie tzw. Popówki, stare, okazałe lipy. Na cmentarzu rzymskokatolickim spoczywa 6 żołnierzy polskich poległych 15 września 1939 r.
3 km na zach. rez. przyrody „Roskosz”, utworzony w 1990 r. na pow. 472,79 ha, chroniący unikatowe zbiorowiska torfowisk węglanowych i ostoję ptaków wodno-błotnych.